Psychologowie potwierdzają – wokół nas są psychopaci, ale ich obecność pozostaje niewykryta. Ich zachowania można jednak rozpoznać.
Psychopaci mogą początkowo wydawać się nierozpoznawalni, ukrywając swoją prawdziwą naturę za czarującym i towarzyskim zachowaniem.
Choć często mylący jest stereotyp psychopaty jako agresywnej i niebezpiecznej osoby, to rzeczywistość ukazuje, że zaburzenia emocjonalne są bardziej charakterystyczne dla nich. Objawiają się one poprzez brak empatii, współczucia czy sumienia, które ujawniają się dopiero z czasem, stąd trudność w rozpoznawaniu psychopaty.
Przez wiele lat panowało przekonanie o całkowitym braku wrażliwości emocjonalnej u psychopatów. Dziś jednak wiemy, że psychopaci zwracają uwagę na uczucia innych, ale nie pozwalają, by te uczucia wpłynęły na ich działania. Brak wyrzutów sumienia po zranieniu kogoś jest jednym z kluczowych cech psychopatii. Psychopaci, choć znają normy społeczne, często działają egoistycznie, kierując się własnym komfortem i zadowoleniem.
Znamienna jest też różnica między socjopatami, czyli osobami z tendencjami antyspołecznymi, a psychopatami, którzy często są czarujący i uwodzicielscy w kontaktach społecznych. Cechy psychopatyczne zazwyczaj są wrodzone, choć pewne życiowe doświadczenia mogą je nasilić.
Istnieją różne kryteria diagnostyczne psychopatii, jak te zaproponowane przez Hare’a, Hart’a i Harpur’a, zawierające takie cechy jak: brak odpowiedzialności, impulsywność, słaba kontrola zachowania, antyspołeczne działania w dorosłości, wczesne zaburzenia zachowania, skłonność do manipulacji i oszustwa, brak empatii, współczucia, sumienia, zawyżona samoocena oraz powierzchowny urok.
Inną listę opracował Hervey M. Cleckley, opisującą cechy afektywne i interpersonalne psychopatów, obejmującą m.in. powtarzanie zachowań pomimo kar, brak wyciągania wniosków z doświadczeń, nieumiejętność planowania życia, rzadkie odczuwanie lęku czy poczucia winy, nierespektowanie zasad dyscypliny i prawa, ubogie życie seksualne, duże impulsywność i niebranie pod uwagę konsekwencji postępowania.